દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડમાં અલ્મોડાના બાગેશ્વરની કમસ્યા ખીણમાં સ્થિત માતા ભદ્રકાલીનું પરમ પાવન ધામ સદીઓથી આસ્થા તેમજ ભક્તિનું કેન્દ્ર છે. કહેવામાં આવે છે કે માતા ભદ્રકાળીના આ દરબારમાં માંગેલી અરજ કયારેય પણ વ્યર્થ નથી જતી. જે શ્રદ્ધા અને ભક્તિ સાથે તેમની આરાધના અને શ્રદ્ધા સાથે માતાના ચરણોમાં ફૂલ અર્પણ કરે છે. તે પરમ કલ્યાણના સહભાગી બને છે.
માતાજી ભદ્રકાળાનું આ ધામ બાગેશ્વર જિલ્લામાં મહાકાળીના સ્થાન કાંડાથી લગભગ 15 કિલોમીટર દૂર ભદ્રપુર નામના ગામમાં આવેલું છે. આ સ્થાન એટલું મનોરમ છે કે તેમનું વર્ણન કરવું વાસ્તવમાં ખૂબ કઠિન છે.
કહેવામાં આવે છે કે, આ મંદિરની પૂજા ખાસકરીને નાગ કન્યાઓ કરે છે. શાણ્ડિલ્ય ઋષિના પ્રસંગમાં શ્રી મૂળ નારાયણની કન્યાએ પોતાના સખીઓ સાથે મળીને આ સ્થાનની શોધ કરી. ભદ્રપુરમાં જ કાલિય નાગના પુત્ર ભદ્રનાગનો વાસ કહેવામાં આવે છે. ભદ્રકાલી તેમના ભગવાન છે. માતા ભદ્રકાલીનું પ્રાચીન મંદિર લગભગ 200 મીટરની પહોચાળાયના એક આરંભિક માળખું પર અકલ્પનીય સ્થિતિમાં આવેલું છે. આ આરંભિક માળખુંના નીચે ભદ્રેશ્વર નામની સુરમ્ય પર્વતીય નદી 200 મીટર ગુફના અંદર વહે છે.
ભદ્રકાળી મંદરિની ગુફા
ગુફામાં વહેતી નદીના વચ્ચે વિશાળ શક્તિ કુંડ કહેવામાં આવતું જળ કુંડ પણ છે, જ્યારે નદીના ઉપર પહેલા એક નાની અન્ય ગુફામાં ભગવાન શિવ, લિંગ સ્વરૂપમાં તથા તેમની ઠીક ઉપર જમીનની સપાટીમાં માતા ભદ્રકાળી માતા સરસ્વતી, લક્ષ્મી અને મહાકાળીની ત્રણ સ્વયંભૂ પ્રાકૃતિક પિંડિયોના સ્વરૂપમાં બિરાજીત છે.
તેમજ ગુફાના નીચલા ભાગના અંદર એક નદી વહે છે, જેમને ભદ્રેશ્વર નદી કહેવામાં આવે છે, આ આખી નદી ગુફાથી અંદર જ વહે છે. ગુફાના મોંમાં જટાઓ બનેલી છે જેમના પર દર ક્ષણે પાણી ટપકતું રહે છે. કેટલાક લોકો આ જટાઓ માઁ ભદ્રકાળીની જ માને છે, પરંતુ કહેવામાં આવે છે આ જટાઓ ભગવાન શિવની છે, કારણ કે ભદ્રકાળીનો જન્મ ભગવાન શિવની જટાઓથી જ થયો છે એવું માનવામાં આવે છે.
અહીં ત્રણ સપાટીઓ પર ત્રણ લોકના દર્શન એક સાથે થાય છે. નીચે નદીની સપાટી પર પાતાળ લોકો, વચમાં શિવ ગુફા અને ઉપર સપાટી પર માતા ભદ્રકાળીના દર્શન એક સાથે થાય છે.
સ્થાનિક લોકોનું માનવું છે કે માતા ભદ્રકાળીનું આ અલૌકિક ધામ લગભગ 2000 વર્ષથી વધું જૂનું જણાવવામાં આવે છે. ભદ્રકાળી ગામના જોશી પરિવારના લોકો પેઢીઓથી આ મંદિરમાં હંમેશા પૂજા કરતા આવ્યાં છે.
શ્રીમદ દેવી ભાગવતના ઉપરાંત શિવ પુરાણ અને સ્કંદ પુરાણના માનસ ખંડમાં પણ આ સ્થાનનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. કહેવામાં આવે છે કે માતા ભદ્રકાળીએ સ્વયં આ સ્થાન પર 6 મહિના સુધી તપસ્યા કરી હતી. અહીં નવરાત્રીની અષ્ટમી તિથિ એટલે આઠમે શ્રદ્ધાળુ આખી રાત હાથમાં દીવો લઈને મનગમતું ફળ માટે તપસ્યા કરે છે. કહેવામાં આ સ્થાન પર શંકરાચાર્યનું ચરણ પણ પડ્યું હતું.
એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે અંગ્રેજોએ પણ આ સ્થાનને ધાર્મિક મહત્વ માનીને કરમુક્ત જાહેર કર્યું હતું. આજે પણ અહી કોઈ પણ પ્રકારનો ચાર્જ નથી કરવામાં આવતો.
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના કુળદેવી
માતા ભદ્રકાળી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના કુળદેવી હતાં. ખૂબ ઓછા જ લોકો જાણે છે કે દેવભૂમિ કહેવામાં આવતાં ઉત્તરાખંડ રાજ્યના કુમારઉં અંચળમાં એક આવું જ દિવ્ય તેમજ અલૌકિક વિરલા ધામ હાજર છે, અહી માતા સરસ્વતી લક્ષ્મી અને મહાકાળી એક સાથે એક સ્થાન પર બિરાજીત છે.
આ સ્થાનને માતાના 51 શક્તિપીઠોમાંથી પણ એક માનવામાં આવે છે. શિવ પુરાણમાં કરવામાં આવેલો માતા ભદ્રકાળીના ઉલ્લેખના આધાર પર શ્રદ્ધાળુઓનું માનવું છે કે મહાદેવ શિવ દ્વારા આકાશ માર્ગથી કૈલાશની તરફથી લઈ જવા દરમિયાન અહી દક્ષકુમારી માતા સતીનો મૃત દેહના જમણો ઘુંટણના નીચેનો ભાગ પડ્યો હતો.
ભદ્રકાળી મંદિરથી જોડાયેલી પૌરાણિક કથા
સ્કંદ પુરાણ અનુસાર, માતા ભદ્રકાળીએ છ માસ સુધી આ સ્થળ પર તપસ્યા કરી હતી. આ વચ્ચે જ એકવાર આ નદીમાં પૂર આવી ગયું અને પાણી એક વિશાળ શિલાના કારણથી અટકી ગયું અને આ સ્થળ પર પાણી ભરાવવા લાગ્યું તો માતા ભદ્રકાળીએ તે શિલાને પોતાના પગથી દૂર ફેંકી દીધી અને પૂરનુ બધું પાણી માતા ભદ્રકાળીના પગના વચ્ચેથી નીકળી ગયું આ કારણ અહી નદી ગુફાના અદંર વહે છે, ચૈત્ર માસની આઠમે બાગેશ્વર ભદ્રકાળી મંદિરમાં મેળો ભરાય છે.
આ મંદિરમાં ચૈત્ર માસની અષ્ઠમીએ ભરાયેલા મેળો ખૂબ મહત્વપૂર્ણ માનવવામાં આવે છે. તે દિવસ અહી દર્શન માટે આવી રહેલા લોકો ત્યાં સ્થિત જળાશયમાં સ્નાન કરે છે. આ મંદિરમાં સ્નાન કરવાથી બધાં રોગ દૂર થઈ જાય છે, એવું અહીયાના લોકોના માનવું છે.
